Minggu 6: Jurnal Refleksi

Assalamualaikum w.b.t

Alhamdulillah hari ini sudah 11 hari kita menyambut Ramadhan. Hari ini saya terpanggil untuk menyiapkan tugasan mingguan saya iaitu jurnal refleksi. Rasanya begitu cepat masa berlalu. Rupa-rupanya sudah enam minggu saya menghadiri kuliah Muzik Tradisional di bawah pimpinan En Amran. Sebelum memulakan kuliah pada hari tersebut, En Amran telah menayangkan 4 video dan menyuruh kami meneka apakah jenis muzik tersebut. Video yang dipaparkan ialah video Makyung, Menora dan Mekmulong. Saya tidak mengetahui video Menora dan Mekmulong kerana tidak pernah tahu bagaimana rupa muzik tari tersebut. Tetapi setelah diberitahu oleh Bancha barulah saya tahu.

Pada kuliah minggu enam yang lalu, En Amran telah memberi kuliah mengenai makyung dan kompang. Pengkhususan kuliah pada hari tersebut ialah sejarah Makyung dan Kompang, persembahan Makyung, alat muzik Makyung dan Kompang serta muzik Makyung dan Kompang.



Makyung berasal dari Patani, kemudian tersebar luas di Semenanjung Malaysia, Medan, dan Kepulauan Riau-Lingga di Indonesia. Terdapat dua tujuan Makyung dipersembahkan iaitu untuk ritual dan yang kedua adalah untuk persembahan. Sekiranya untuk ritual, ia dipersembahkan melalui Main Puteri yang bertujuan untuk sembuhkan penyakit. Ia sebagai sembah guru dan aras panggungnya sama dengan aras tanah. Manakala jika hanya untuk persembahan pula lantai panggung didirikan beberapa kaki dari atas tanah dan beratap serta ruang berlakonnya di tengah-tengah panggung. Makyung merupakan bentuk seni lakon yang kuno dan ia telah diiktiraf oleh UNESCO.




Kedudukan persembahannya adalah dalam bentuk bulatan. Pemain rebab merupakan ketua. Di dalam Makyung terdapat watak-watak seperti Pak Yung, Mak Yung, Peran Tua dan Tok Wak. Apa yang paling penting di dalam Makyung ini ialah ia dimulakan dengan mengadap rebab. Ia sebagai simbol penghormatan kepada rebab. Alat muzik ada tiga iaitu sepasang gendang, sepasang tetawak dan sebuah rebab bertali tiga. Serunai, geduk dan canai merupakan alat muzik tambahan. Bentuk dan struktur lagu-lagu Makyung ditentukan dalam sistem gongan. Ia dikawal oleh tetawak. Manakala iramanya menggunakan empat timbre iaitu ' pak, duh, cak dan ting serta menggunakan gaya meningkah.





Kompang pula berasal dari kebudayaan Arab di Asia Barat. Sebelum memasuki topik kompang ini, En Amran telah menayangkan video mengenai kompang farmasi dan kompang selawat. Nama lain bagi kompang ialah dufuf, daff, duff, tar atau bendir. Di Indonesia ia dipanggil terbang atau rebana. Terdapat dua pendapat mengenai sejarah kompang. Pendapat pertama mengatakan bentuknya sama dengan hadrah yang menyerupai kompang yang terdapat di negara Arab. Pendapat kedua pula mengenai lirik lagu yang dimainkan selalunya dalam bahasa Arab. Terdapat beberapa adab dalam permainan kompang iaitu pakaian yang dititikberatkan, tidak boleh menelentangkan kompang, tidak boleh melambung kompang, dan tidak boleh meletakkan arah kulit muka kompang ke lantai.




Bahagian yang penting dalam alat muzik kompang ialah belulang yang diperbuat daripada kulit kambing betina dan baluh daripada kayu nangka. Fungsi kompang adalah untuk mengiringi aktiviti vokal seperti nyanyian solo atau kumpulan secara ensemble, mengarak pengantin, kanak-kanak berkhatan dan upacara rasmi yang melibatkan pembesar. Selain itu, ia untuk meransang semangat pasukan dan juga untuk pertandingan paluan kompang dan kompang farmasi. Terdapat beberapa jenis kompang iaitu kompang Hadrah, kompang Johor/Jawa, kompang Eizhar dan kompang Kelalang.

Kompang boleh didapati dalam saiz 30cm, 32.5cm, 37.5cm, dan 40cm. Ia mengikut peringkat umur. Kompang boleh dimainkan secara berdiri atau duduk. Kompang menghasilkan dua bunyi secara asasnya iaitu 'pak' dan 'bung'. Terdapat tiga paluan yang digabungkan bagi mengahasilkan paduan bunyi yang harmoni iaitu Melalu, Meningkah dan Menyilang. Dalam persembahan kompang, terdapat tiga bahagian pukulan iaitu pukulan 'mula', pukulan lagu dan pukulan 'mati'. Kompang harus dijaga agar tidak rosak dan tahan lebih lama. Penalaan kompang bertujuan meninggikan ton bunyi kompang dan permukaan kompang ditinggikan dengan menggunakan sedak. Sedak dibuat daripada rotan atau wayar plastik.

Pada penghujung kuliah tersebut, kami telah diberi peluang untuk bermain kompang. Terasa sungguh seronok. Mula-mula kami hanya berdiri sambil memalu kompang, kemudian kami berarak sambil menyanyikan lagu Madu Tiga. Bagi pelajar jurusan Muzik, mereka mungkin sudah biasa, tapi bagi saya dan rakan-rakan dari jurusan Sejarah agak kelam kabut apabila bermain kompang sambil berarak. Walaupun begitu, ia merupakan sesi pembelajaran yang sangat menarik. Banyak pengalaman yang saya perolehi dalam kursus Muzik Tradisional di bawah pimpinan En Amran. di samping saya mempelajari mengenai muzik tradisional, saya juga ada belajar bermain alat-alat muzik tradisional dan yang menariknya saya juga turut belajar membuat blog. Terima kasih En Amran kerana memberi kami ilmu dan pengalaman yang cukup berharga sepanjang kursus ini.

Wa'salam...

Teruskan Membaca...

Minggu 5: Jurnal Refleksi

Assalamualaikum w.b.t

Pada kuliah minggu lima yang lalu, saya telah mempelajari perkara berkaitan muzik tradisional gamelan dan caklempong. Apa yang dipelajari pada hari itu ialah sejarah gamelan dan caklempong, jenis-jenis gamelan, alat-alat muzik gamelan dan caklempong, melodi, bentuk dan tekstur muzik tersebut.

Tetapi sebelum itu, En Amran telah menayangkan video gamelan Bali. Di dalam video tersebut jelas menunjukkan terdapat video counting pada pemain alat-alat muzik tersebut. Selain itu, En Amran juga menyelitkan mengenai cara-cara mengajar di dalam kelas. Contoh yang diberi oleh En Amran ialah sama ada secara autokratik ataupun demokrasi. Sekiranya secara autokratik, kuasa sepenuhnya terletak pada tangan guru dan sekiranya secara demokrasi, suasana pembelajaran melibatkan pelajar dan guru. Pelajar boleh memilih dan bertanya soalan serta memberi pendapat mereka semasa proses pembelajaran.






GAMELAN MELAYU








Gamelan terbahagi kepada dua iaitu Gamelan Melayu dan Gamelan Jawa. Gamelan Melayu berketegori muzik bentuk tarian utama. Ia juga disebut Gamelan Terengganu dan lebih dikenali sebagai joget gamelan. Wujud di Istana Riau Lingga. Gamelan ini diperkenalkan ke Pahang ketika pemerintahan Sultan Ahmad Muadzam Shah. Puteri baginda Tengku Mariam telah berkahwin dengan Sultan Sulaiman dan telah membawa gamelan ke Terengganu. Sejak itu bermula identiti muzik gamelan Melayu dan Jawa dipisahkan melalui penciptaan lagu baru dan sistem tuning, instrumentasi dan melodi. Alat-alat gamelan Terengganu mengandungi tujuh alat berikut iaitu gendang, bonang/ keromong, saron barong, saron penerus, gambang, kenung dan gong.






GAMELAN JAWA





Jenis gamelan yang kedua ialah gamelan Jawa. Gamelan Jawa juga berkategori muzik bentuk tarian utama. Ia berasal dari Pulau Jawa Tengah. Keseniannya merangkumi tarian, wayang kulit purwa, dan kuda kepang. Di bahagian selatan Semenanjung Malaysiaberbagai bentuk tarian dan wayang Jawa masih dipersembahkan diiringan gamelan Jawa. Ia boleh didapati di Johor,Selangor dan Wilayah Persekutuan.Gamelan Jawa terdiri daripada 9 alat muzik iaitu gendang, bonang/keromong, demong, saron barung, saron penerus, gambang, kenong, kempol dan gong. Selain itu, terdapat motif corak iaitu seperti ukiran.





MOTIF CORAK







Tekstur gamelan adalah polifoni yang bermaksud gubahan yang mempunyai banyak lapisan suara. Ciri utama muzik gamelan ialah bentuknya yang berulang. Istilah bar atau major dalam gamelan dipanggil sebagai Gatra. Terdapat perbezaan di antara Gamelan Jawa dan Terengganu.






CAKLEMPONG






Manakala Caklempong pula dikenali sebagai telempong, tak lempong atau talempong. Muzik cak lempong ini berasal dari Minangkabau. Ia terdapat di Negeri Sembilan seperti di daerah Lenggeng, Kuala Pilah dan Jelebu. muzik caklempong dimainkan bagi mengiringi tarian lilin, pencak silat, majlis perkahwinan dan keramaian. Alat muzik caklempong ialah bonang. Ia di atur atas dua baris tali yang telah diikat di dalam tepak caklempong. Selain itu ialah Gereteh yang terdiri daripada 15 biji bonang, Tingkah pula terdiri daripada 8 biji bonang, Sauwa juga terdiri daripada 8biji bonang, gendang ibu dan anak, bangsi dan serunai.

Pada akhir pembelajaran pada kuliah lima yang lalu, En Amran telah menyuruh kami pergi ke bilik tradisional 3 dan memainkan alat muzik gamelan. Pelajar-pelajar aliran muzik diminta membantu kami yang bukan aliran muzik bagaimana cara memainkan muzik gamelan. Hari itu merupakan pertama kali saya memainkan alat tersebut. Saya memainkan alat muzik bonang. Memang agak kelam kabut kerana saya tidak menghafal kedudukan boang yang perlu diketuk. Apa-apa pun ia merupakan pengalaman yang paling berharga. Terima kasih En Amran kerana memberi kami peluang memainkan alat muzik tersebut.

Wasalam....

Teruskan Membaca...